Τα παιδικά παιχνίδια

Σαν εργαζόμενη μητέρα βρίσκομαι στο σπίτι για ολόκληρη τη μέρα μόνο την περίοδο της άδειας. Κι αυτή συνήθως συμπίπτει με τις καλοκαιρινές διακοπές. Και εύλογο είναι να μην στέκομαι στην τηλεόραση αυτές τις λίγες μέρες. Τυχαία λοιπόν σ' ένα μικρό υπόλοιπο αδείας, βρέθηκα μεσημεριανές ώρες στο σπίτι και με ανοιχτή τηλεόραση. Αυτά που είδα με έκαναν ν' ανησυχήσω για τις απαράδεκτες διαφημίσεις παιχνιδιών και τις καθ' όλα κατακριτέες εταιρείες κατασκευής παιχνιδιών, που μελετούν και παράγουν απαράδεκτα, ψυχοφθόρα παιχνίδια, που μόνο παιχνίδια δεν είναι.

Βέβαια, αυτό δεν αποτελεί κανόνα για όλες τις εταιρείες ούτε βεβαίως κάποια εταιρεία παράγει κατ' αποκλειστικότητα μόνο καλά ή μόνο άσχημα παιχνίδια. Όμως εδώ ακριβώς μπαίνει ο προβληματισμός και η ανησυχία. Για τον έλεγχο στην παραγωγή των τόσων παιχνιδιών. Για τον έλεγχο στην άκρατη μανία-φιλοδοξία των διαφημιστικών εταιρειών να παρουσιάσουν την εντυπωσιακότερη διαφήμιση (γιατί σ' αυτές τις δουλειές ο ανταγωνισμός είναι που μετράει). Και για τον έλεγχο στην προβολή από τα διάφορα τηλεοπτικά κανάλια αυτών των διαφημίσεων.

Μου δημιουργεί πραγματικά κακή εντύπωση το γεγονός ότι κανείς από τους αρμοδίους (κρατικούς και μη) δεν παρενέβη μέχρι τώρα για να μπει κάποιο φρένο σ' αυτό το ανεξέλεγκτο παραγωγικό παζάρι που απευθύνεται στα παιδιά μας, χωρίς ωστόσο να λαμβάνονται υπ' όψιν η ψυχική και διανοητική υγεία, των - στην κυριολεξία - απροστάτευτων παιδιών μας. Πού είναι οι σύλλογοι γονέων; Πού είναι οι παιδοψυχολόγοι και παιδοψυχίατροι, οι κοινωνικοί λειτουργοί; Κι αν έχουν κάνει κάποια διαβήματα γιατί αυτά δεν έχουν «περάσει» στο πλατύ κοινό, να το ενημερώσουν, να το ευαισθητοποιήσουν, να το προβληματίσουν, να του ζητήσουν συμπαράσταση; Πώς γονείς επιτρέπουν και εμπιστεύονται τα παιδιά τους να γυρίζουν διαφημιστικά για τέτοια παιχνίδια;

Και καλά οι εταιρείες και παιχνιδιών και διαφημίσεων ... την δουλειά τους κάνουν οι άνθρωποι: παράγουν χρήμα για τ' αφεντικά τους και γεμίζουν με πριμ τις τσέπες τους! Αλλά οι υπεύθυνοι πώς βάζουν την υπογραφή τους; Δεν υπάρχει έλεγχος; Ποιός τα εγκρίνει όλα αυτά; Είναι γνωστό ότι στις μεγάλες εταιρείες προβλέπεται να υπάρχουν ειδικοί παιδοψυχολόγοι, οι οποίοι γνωμοδοτούν για την καταλληλότητα ή όχι των παιχνιδιών που μελετώνται και παράγονται. Τα κρίνουν όλα αβλαβή, διασκεδαστικά, ωφέλιμα και εποικοδομητικά; Ή μήπως η γνωμοδότησή τους χάρις στην επιχειρησιακή αισχροκέρδεια δεν λαμβάνεται υπ' όψιν; Οπότε σ' αυτή την περίπτωση γιατί δεν παρεμβαίνει το κράτος;

Μετά απ' όλα αυτά, νιώθω πραγματικά πως υπάρχει μια συμπαιγνία ενοχής όλων των ενδιαφερομένων (εταιρείας παιχνιδιών - διαφημιστικής εταιρείας - τηλεοπτικών καναλιών) δηλ. ο παραγωγός, ο προαγωγός και ο ... αγωγός (κοινώς «κράχτης») χωρίς να αποκλείω στη συνενοχή κι εμάς τους ίδιους τους γονείς που γινόμαστε δέκτες και αποδέκτες αυτών των μηνυμάτων και κατόπιν συνεργοί και συνυπεύθυνοι με το να αγοράζουμε αυτά τα προϊόντα. Γιατί; Φοβόμαστε ότι η άρνησή μας στα παιδιά - για μια τέτοια αγορά - θα τα πληγώσει ή θα τους κάνει περισσότερο κακό από το ίδιο το αντικείμενο; Τα αγοράζουμε επειδή έχει και το άλλο παιδάκι; Ο γείτονας, η συμμαθήτρια, το ξαδελφάκι, η φίλη; Από μόδα, επειδή είναι ό,τι πιο σύγχρονο και ιν στην αγορά; Γιατί;

Και για του λόγου το αληθές παραθέτω τα στοιχεία των ... συνενόχων που ο καθένας μπορεί να δει, να ακούσει και να ελέγξει καθημερινά τις πιο ευαίσθητες - για τα παιδιά - τηλεοπτικές ώρες.

Υπάρχουν πολλά παιχνίδια με φαντάσματα, μονομάχους, δράκουλες, σκοτεινούς πύργους, μηχανήματα βασανιστηρίων και ό,τι άλλο βάζει και η πιο διεστραμμένη φαντασία. Επίσης τα μικρά αυτά παιχνιδάκια-ανθρωπάκια που αποτελούν τον ... στρατό της skateboard-mania. Πανκ και φρικιά που κρατούν στα χέρια τους το κομμένο τους ... πόδι ή ο σκύλος τους κρατάει στο στόμα του το κομμένο τους ... χέρι! Μια φρίκη δηλαδή για τους μικρούς τους ... φίλους! Και τόσα άλλα του ιδίου στυλ. Αλλά και ο φόβος και ο τρόμος στα κακομούτσουνα παιχνίδια των μικρών αγοριών; Χωρίς να εξαιρέσουμε και τις διαφημίσεις των διαφόρων snacks (δρακουλίνια κ.λπ.) που κάνουν τα μικρά παιδάκια να τρομάζουν και να σφίγγεται η ψυχούλα τους από την τόσο ... «εμπνευσμένη» διαφήμιση!

Monopoly, ένα όμορφο παιχνίδι που διασκέδαζε και τα δικά μου παιδικά χρόνια, παρουσιάζεται με τα εξής λόγια στη διαφήμιση: «Τρελαίνομαι να κλείνω τον πατέρα μου στη φυλακή», «Να βάζω τη μαμά να τα κάνει όλα», «Η αδελφή μου και εγώ διοικούμε επιχειρήσεις και ξενοδοχεία και κερδίζουμε πολλά χρήματα». Και τόσα παρόμοια παιχνίδια, που το μήνυμά τους είναι το γρήγορο και σχετικά εύκολο κέρδος, με κάθε μέσο και η αποφυγή σκληρής, προσωπικής εργασίας. Έτσι μεγαλώνουν τα παιδιά μας! Με αυτά τα πρότυπα και με αυτές τις ιδέες.

Καρδιοχτύπια ... για τα κοριτσάκια με φωτογραφίες αγοριών και ένα ηλεκτρονικό τηλέφωνο που αν μαντέψει η μικρή παίκτρια σωστά της λέει: πόσο του αρέσει κ.λπ. Πράγματα που θα έρχονταν στη φυσιολογική ζωή της κοπελίτσας μερικά χρόνια αργότερα. Αλλά βέβαια ξέχασα, σήμερα ζούμε στον αιώνα της ταχύτητας, ακόμα κι εκεί! Και μετά αναρωτιούνται γιατί τόσα διαλυμένα σπιτικά και οικογένειες, γιατί τόση δυστυχία πού ο καθένας προσπαθεί να την πνίξει με διάφορους τρόπους: ποτό, ναρκωτικά, έντονη-ξέφρενη ζωή, αυτοκτονίες. Βιάζουμε και παραβιάζουμε τη φύση κι εκείνη εκδικείται. Και ας μην θεωρηθώ υπερβολική που τα συσχετίζω, γιατί όλα παίζουν τον ρόλο τους στην μετέπειτα ζωή μας.

Και τόσα άλλα παιχνίδια που περνούν στα παιδιά μας παρόμοια μηνύματα. Το πρότυπο του πιο αγαπημένου κοριτσίστικου παιχνιδιού δηλαδή της «κούκλας» έχει πλέον αλλάξει. Και καλά τα μωρά που κλαίνε, γελάνε, θέλουν μπιμπερό ή άλλαγμα, καλλιεργεί το μητρικό φίλτρο των μικρών κοριτσιών που πάντα υπήρχε. Αλλά με τις διάφορες Barby και Cindy, τα κουκλόσπιτα και τα αξεσουάρ τους δίνουν εικόνες ζωής στα μικρά κοριτσάκια τόσο ξένες προς την παιδική ηλικία, την αγνή, την ανεπιτήδευτη, την ανόθευτη. Τους δημιουργούν το προηγούμενο για απαιτήσεις που συχνά είναι πρόωρες και υπερβολικές. Τα γυναικεία, σχηματισμένα σώματα, τα καλλυντικά, ο νεαρός τους φίλος γίνονται καθημερινό μήνυμα και κατά συνέπεια ερέθισμα στα μικρά κοριτσάκια.

Το παιχνίδι είναι τροφή του μυαλού, της καρδιάς και της ψυχής. Είναι διασκέδαση, είναι άμιλλα, είναι χαρά, αγάπη, καλλιεργεί τη συνεργασία, τη συντροφικότητα-ομαδικότητα, την τιμιότητα, το πνεύμα. Όμως, σήμερα, απειλείται το παιχνίδι από την κερδοφόρο μανία των επιχειρηματιών, από την έλλειψη ήθους και ύφους των ανταγωνιστών-διαφημιστών που προσπαθούν να εντυπωσιάσουν χωρίς φραγμούς και ιδιαίτερη ευαισθησία (στο σενάριο που θα αποστηθίσουν και θα πουν τα μικρά παιδιά που παίζουν στις διαφημίσεις), αρκεί να πουλήσουν. Αρκεί να αρέσει, να εντυπωσιάσει τον πελάτη-επιχειρηματία και να πάρει τη διαφήμιση η δική τους διαφημιστική εταιρεία. Απειλείται ίσως κι από την ανοησία, την άγνοια, την αδιαφορία των αρμοδίων και των γονέων. Και για το καλό των παιδιών μας δεν το 'χουμε αυτό το δικαίωμα ούτε να είμαστε ανόητοι (και γινόμαστε ανόητοι με αφελείς και επιπόλαιες αγορές, είτε επειδή αφήνουμε να μας πείθουν), ούτε να είμαστε αδιάφοροι, ούτε να έχουμε άγνοια! Γιατί από τα χέρια τα δικά μας πλάθεται η αυριανή γενιά κι ό,τι τους δώσουμε θα κάνει τον κόσμο καλύτερο ή χειρότερο, ευγενέστερο ή σκληρότερο.

Η ψυχή και το πνεύμα των παιδιών μας είναι η κληρονομιά που αφήνουμε πίσω μας. Ίσως τα παιχνίδια των δικών μας παιδικών χρόνων να θεωρούνται πια αφελή, ξεπερασμένα, παρωχημένα, ανούσια. Όμως, πού είναι η ευγενής άμιλλα στα σημερινά παιχνίδια; Το πηγαίο, δροσερό, παιδικό γέλιο πού τόσο λείπει από την εποχή μας; Είναι με όλα όσα τους παρέχει η σημερινή εποχή κι εμείς οι γονείς τους, τα παιδιά μας πιο ευτυχισμένα, πιο ικανοποιημένα, πιο γεμάτα, με περισσότερο ανεπτυγμένη φαντασία σήμερα; Πόσο διαβάζουν ώστε να αναπτυχθεί η φαντασία και να πλουτίσει το τόσο φτωχό λεξιλόγιό τους;

Αυτά τα καυτά ερωτήματα και οι ανησυχίες με έκαναν να εκφράσω την αγωνία-διαμαρτυρία μου, με την ελπίδα ότι αυτή η κρούση θα σημάνει συναγερμό και σε άλλους ευαισθητοποιημένους ανθρώπους και ειδικότερα γονείς για να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα, κτυπώντας όποια πόρτα χρειαστεί και σπάζοντας το φράγμα και τη συνενοχή της σιωπής τόσο όσων γνωρίζουν (του δόγματος: ένας κούκος δε φέρνει την άνοιξη, κι έτσι δεν κάνουν τίποτε), όσο και όσων αγνοούν το θέμα. Ελπίζοντας σε μια γνήσια ανταπόκριση τόσο του κοινού, των τηλεθεατών-δεκτών, όσο και των ΜΜΕ.

Γιατί όλα αυτά τα καθημερινά, τηλεοπτικά ερεθίσματα γίνονται παραδείγματα στα παιδιά μας. Και δεν πρέπει να επιτρέψουμε να παρατηρηθούν και στην πατρίδα μας, τα κρούσματα παιδικής εγκληματικότητας, που τον τελευταίο καιρό έχουν συγκλονίσει την αγγλική και αμερικανική κοινωνία, καθώς και την παγκόσμια κοινή γνώμη. Γιατί είμαι μητέρα και ανησυχώ! Και γιατί σε κάθε ευκαιρία εορτών, γενεθλίων, Χριστουγέννων και Πάσχα κατακλύζουμε τα μαγαζιά για να αγοράσουμε στα παιδιά μας και τα παιδιά των φίλων μας δώρα και παιχνίδια, παρακαλώ και παροτρύνω: Ας ενημερωθούμε και ας σκεφθούμε με μεγαλύτερη σοβαρότητα το τι θα επιλέξουμε!