Η Ευρώπη διεκδικεί την ταυτότητά της

Ενώ στη Σύνοδο της Χαλκιδικής όλοι οι ηγέτες επαίνεσαν το σχέδιο Συντάγματος που είχε καταρτίσει η ομάδα εμπειρογνωμόνων υπό τον Βαλερύ Ζισκάρ ντε Εσταίν, στην πρόσφατη Διακυβερνητική των Βρυξελλών, όπου και επρόκειτο η Ευρώπη να προσλάβει και την πολιτικο-στρατιωτική διάσταση της ενοποίησης, εν τέλει τα ευρωπαϊκά έθνη απέδειξαν ακόμα μια φορά ότι δεν είναι στατικά. Οι διαφορές ποικίλες και επί διαφόρων θεμάτων.

Ιδιαίτερα βαθιά διάσταση απόψεων ανακύπτει όταν αναλογιζόμαστε τις προοπτικές για μια ευθυγράμμιση της Εξωτερικής Πολιτικής με την Πολιτική Άμυνας, που αποτελούν σημαντικούς δείκτες για ανεξάρτητα κράτη. Μέχρι σήμερα, η Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει κάνει περιορισμένη πρόοδο. Είναι αλήθεια ότι έχει επέλθει κάποια σύγκλιση σε μερικούς τομείς: κριτική κατά του πολέμου που διεξήγε η Ρωσία στην Τσετσενία, ανάδειξη αξιωματούχου στην εκπροσώπηση συλλογικής εξωτερικής πολιτικής, συντονισμός της πολιτικής ως προς την αντιμετώπιση των κρίσεων στο Κοσσυφοπέδιο και στην ΠΓΔΜ. Ωστόσο η ΚΕΠΠΑ παραμένει κατά πολύ ένας διακυβερνητικός συμβιβασμός με περιορισμένο βαθμό ολοκλήρωσης.

Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, είναι πολύ εύκολο να εμφανιστούν ισχυρές εξωτερικές πολιτικές κρατών, όπως της Γαλλίας και της Βρετανίας, πριν καν γεννηθεί μια ενιαία ευρωπαϊκή αμυντική στάση. Η Ευρώπη έχει δημιουργήσει, ή έχει συμβάλλει στην δημιουργία αρκετών θεσμών που καλύπτουν αυτά τα προβλήματα συντονισμού, και καθιστούν την συνεργασία προς τους κοινούς στόχους πιο εύκολη (η Ευρωπαϊκή Αμυντική Πρωτοβουλία για περιορισμένη σύγκλιση μεταξύ των κύριων ευρωπαϊκών αμυντικών δομών) την άσκηση διπλωματικών πιέσεων μέσω του Συμβουλίου της Ευρώπης και των ευρύτερων διπλωματικών ρόλων, αλλά και αυτών της οικοδόμησης εμπιστοσύνης του ΟΑΣΕ.

Είναι σαφές όμως ότι εκτός των εγγενών αντιθέσεων στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπάρχουν και εξωγενείς παράγοντες που καλλιεργούν το διασπαστικό κλίμα διαβρώνοντας την όποια προσπάθεια πολιτικο-στρατιωτικής ολοκλήρωσης της Γηραιάς Ηπείρου επιχειρούν να χαράξουν οι γραφειοκράτες των Βρυξελλών.

Την ίδια στιγμή που ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής απέκρουε τις αμερικανικές πιέσεις για την επίσπευση της ένταξης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, χαρακτηρίζοντάς το ως ένα πολιτικά ευαίσθητο θέμα στο οποίο θα πρέπει να αποφασίσουν και τα 25 κράτη-μέλη, μια νέα έξαρση της σύγκρουσης παρουσιάστηκε στους κόλπους του ΝΑΤΟ, αυτή τη φορά, καταδεικνύοντας περίτρανα την προσπάθεια της Ουάσιγκτον να παίξει αποτρεπτικό ρόλο στην διαμόρφωση της Ευρωάμυνας.

Η αλήθεια είναι ότι κατά την αμερικανική στρατιωτική ηγεσία, η προσπάθεια ευρωπαϊκής στρατιωτικής ολοκλήρωσης χαρακτηρίστηκε ωμά και απερίφραστα ως η πιο σοβαρή απειλή για το μέλλον του ΝΑΤΟ. Έτσι ως πρώτο βήμα ασκήθηκαν πιέσεις στην Βρετανική ηγεσία, η οποία τον περασμένο μήνα είχε προτείνει την δημιουργία «στρατιωτικής δύναμης ασφαλείας» πλήρως εξαρτημένης από το ΝΑΤΟ και η οποία μόνο τυπικώς θα ανήκει στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα κίνητρα του Βρετανού πρωθυπουργού συγκεκριμένα είναι προσωπικά πολιτικά. Η δημοτικότητά του καταρρέει μετά το σκάνδαλο της αυτοκτονίας του δρ. Κέλλυ και με την πρόταση αυτή ελπίζει να κερδίσει την εμπιστοσύνη των ψηφοφόρων του υποστηρίζοντας την βρετανική ανεξαρτησία μέσα στην Ευρώπη.

Μόλις την περασμένη εβδομάδα στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες, η αμερικανική ανησυχία ξεπέρασε τα όρια της υπομονής της και πέταξε την μάσκα: Έφτασε λοιπόν ο Αμερικανός πρέσβης στο ΝΑΤΟ (ο γνωστός μας κυνικός κ. Μπερνς!) στην σπασμωδική κίνηση να ζητήσει ... εξηγήσεις από τους εταίρους του με οξύτατο τρόπο, με αποτέλεσμα να λάβει από γαλλικής πλευράς την απάντηση ότι ουδεμία εξήγηση έχει λαμβάνειν προτού ληφθούν οριστικές αποφάσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο!

Η οξύτητα της αμερικανικής αντίδρασης δεν μπορεί λοιπόν, παρά να αποδοθεί στην βαθύτερη αντίθεση προς τις ευρωπαϊκές φιλοδοξίες. Αυτή η πάλη για τον πυρήνα της ύπαρξης των κρατών και των συνασπισμών, την πολιτική αυτονομία και την στρατιωτική τους ισχύ είναι πολύ σοβαρότερη από μια απλή διαμάχη για τις λεπτομέρειες των ενδοευρωπαϊκών διευθετήσεων σε θέματα ασφαλείας. Το ζήτημα είναι ουσιαστικότερο αν αναλογιστεί κανείς ότι διανύουμε μια περίοδο μετα-Ατλαντισμού και γι' αυτό είναι πολύ δύσκολο να επιλυθεί.

Με την διαμάχη αυτή αποδεικνύεται ότι εκτός της ενιαίας ευρωπαϊκής ταυτότητας που μας διαφοροποιεί σαφέστατα από τον αμερικανικό «εταίρο», υπάρχουν και οι επιμέρους ταυτότητες που ισχυροποιούν την τάση του Ευρωσκεπτικισμού, που προτιμά μια Ευρώπη των εθνών από μια ενοποιημένη Ευρώπη. Έτσι οι επιμέρους εθνικές ταυτότητες των Ευρωπαίων, όπως φαίνεται, επιβιώνουν στο υποσυνείδητο των Ευρωπαϊκών λαών για να χρησιμοποιούνται κατά περίπτωση ως φρένο στην ασυλλόγιστη πολιτική της ισοπεδωτικής ολοκλήρωσης που υπαγορεύουν οι Βρυξέλλες, καθώς έχουν σφυρηλατηθεί από μια σειρά ιστορικών, πολιτικών και πολιτιστικών παραγόντων. Αυτό σε συνδυασμό με μια σειρά άλλων θεμάτων, καθιστούν σχεδόν αδύνατη την εμφάνιση μιας γνήσιας ευρωπαϊκής ιθαγένειας, διακριτής από κοινά δικαιώματα και διοίκηση εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Στην Ευρώπη ένα ευρύ φάσμα αξιών για το πώς βιώνεται η ζωή, οργανώνονται κοινωνίες και διαχειρίζονται τα διεθνή θέματα, παραμένει πολύ ισχυρό. Είναι φανερό και ας γίνει επιτέλους κατανοητό ότι η Ευρώπη αποτελεί ένα μωσαϊκό ανεξάρτητων εθνών και σίγουρα κάτι περισσότερο από μια γραφειοκρατία ενός υπερεθνικού οργανισμού.