Παρουσίαση του βιβλίου «Δημήτριος Βεζανής - Σκέψεις και μαρτυρίες» στην Αθήνα

Το Ινστιτούτο Εθνικών και Κοινωνικών Μελετών «Ίων Δραγούμης» και οι εκδόσεις «Πελασγός» παρουσίασαν το βιβλίο «Δημήτριος Βεζανής (1904-1968) - Σκέψεις και μαρτυρίες», αφιέρωμα στον κορυφαίο καθηγητή της Πολιτειολογίας, το οποίο συνέγραψαν τα μέλη του Δ.Σ. του Ινστιτούτου, καθηγητής Παναγιώτης Παπαγαρυφάλλου και ο δρ. Σπύρος Δημητρίου, πρόεδρος και αντιπρόεδρος της Επιτροπής Ενημερώσεως επί των Εθνικών Θεμάτων αντίστοιχα.

Η εκδήλωση έλαβε χώρα την Τετάρτη 12 Μαρτίου στο αμφιθέατρο «Γρίβας - Διγενής» (Καλλιρρόης 48), και είχε μεγάλο ενδιαφέρον και ενεργή παρουσία των συμμετεχόντων σε αυτήν, καθώς αρκετοί από τους παρευρισκομένους ήσαν παλαιοί φοιτητές του Καθηγητού στην Πάντειο. Συγκινητική ήταν η ταύτισή τους στις αναμνήσεις και στις κρίσεις. Για τον καθηγητή και το βιβλίο μίλησαν οι συγγραφείς του έργου: ο Παναγιώτης Παπαγαρυφάλλου, ο οποίος παρέθεσε, μεταξύ άλλων, βιωματικές αναφορές, και ο Σπύρος Δημητρίου, ο οποίος έκανε ιδιαίτερη αναφορά στην διαχρονική ενεργή συμμετοχή του Βεζανή στον αγώνα για την Κύπρο.

Για την σημασία του έργου και των εθνικών μηνυμάτων του λαμπρού αυτού Έλληνος μίλησε ο συγγραφέας Νικόλαος Καρράς. Την εκδήλωση προλόγισε o πρόεδρος του Ινστιτούτου και πρέσβης ε.τ. Γεώργιος Γεωργίου, ο οποίος αναφέρθηκε στην αντιηρωική και παρακμιακή, μετά Βεζανή εποχή. Την επιμέλεια και συντονισμό της εκδηλώσεως είχε ο γενικός διευθυντής του Ινστιτούτου «Ίων Δραγούμης» εκδότης Ιωάννης Γιαννάκενας.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι από τους δύο συγγραφείς, ο Παναγιώτης Παπαγαρυφάλλου γνώρισε προσωπικά τον Δημήτρη Βεζανή, ως φοιτητής του και αργότερα ως φίλος και συνεργάτης του. Το βιβλίο, ο πλήρης τίτλος του οποίου είναι «Δημήτριος Βεζανής (1904-1968) - Εθνική Επιστημονική Δράση και Μαρτυρίες», προλογίζει η λογοτέχνιδα Ελίνα Μαστέλλου-Γιαννάκενα και αποτελείται από άλλα επί μέρους βιβλία, με θέμα τον ίδιο: βιογραφικά στοιχεία, επιστημονική σταδιοδρομία, εργογραφία, εθνική δράση, αγώνες για την Κύπρο.

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Δημήτριος Βεζανής γεννήθηκε το 1904 στην Αθήνα, από εύπορη οικογένεια και σε ηλικία μόλις 26 ετών έγραψε το πρωτότυπο δοκίμιό του «Ο Παλαμάς Φιλόσοφος», το οποίο πρωτοεκδόθηκε το 1930, δίνοντας έτσι το πρώτο δείγμα γραφής του ταλέντου του, με το οποίο έμελλε να κάνει αισθητή την παρουσία του στον χώρο της επιστήμης, του στοχασμού και των εθνικών αγώνων. Ο ίδιος επηρεάστηκε από τους βάρδους του Ελληνισμού Περικλή Γιαννόπουλο και Ίωνα Δραγούμη, οι οποίοι προσπάθησαν να αφυπνίσουν τους Έλληνες από την κατάσταση της «εθνικής χλωροφορμίασης», να τους πείσουν να ζήσουν με τον ελληνικό τρόπο ζωής και όχι με την ξενομανία, την οποίαν καυτηρίασαν και οι δύο.

Ο Βεζανής εισέρχεται νωρίς στην Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, και αποφοιτώντας θα βρεθεί στη Γερμανία, όπου θα αναδειχθεί διδάκτωρ της Σχολής Πολιτικών Επιστημών. Επιστρέφει στην Αθήνα και το 1932, δηλαδή σε ηλικία 28 μόλις ετών, ανακηρύσσεται υφηγητής της Γενικής Πολιτειολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και το 1948 ανακηρύσσεται έκτακτος καθηγητής της ίδιας έδρας, από την οποίαν θα διδάξει έως το 1956.

Την ίδια περίπου χρονική περίοδο, διδάσκει ως τακτικός καθηγητής το μάθημα της Πολιτειολογίας του Συνταγματικού Δικαίου στην Πάντειο Ανωτάτη Σχολή Πολιτικών Επιστημών, μέχρι τον θάνατό του το 1968. Χρησιμοποίησε 3 γλώσσες (Ελληνικά, Γερμανικά και Αγγλικά) για να γράψει το επιστημονικό του έργο που εκτείνεται σε πολλά πεδία, αρχίζοντας από την οικονομία, την πολιτειολογία, το συνταγματικό δίκαιο, τα εθνικά θέματα και καταλήγοντας στην κριτική του Παλαμικού έργου. Είχε επίσης σημαντική κοινωνική και επιστημονική παρέμβαση στην Ελληνική καθημερινότητα, με εκλαϊκευμένες ομιλίες σε θέματα εθνικά (Κυπριακό, εθνικές επετείους), ηρωικές Ελληνικές μορφές (Γιαννόπουλος, Δραγούμης), με άρθρα του στον τύπο της εποχής και, τέλος, με έργα γενικής μορφώσεως (Εγκυκλοπαίδεια «Ήλιος»). Ο Δημήτρης Βεζανής πολιτεύθηκε μονάχα μια φορά, όταν έλαβε μέρος στις εκλογές της 31-3-1946 ως υποψήφιος βουλευτής Πειραιώς με τον Συνδυασμό Κόμματος Χιτών Εθνικής Αντιστάσεως του τότε Συνταγματάρχου Γεωργίου Γρίβα.

Ο Βεζανής και η Κύπρος

Ο Γολγοθάς της Κύπρου αρχίζει με το δημοψήφισμα της 15ης Ιανουαρίου του 1950, με το οποίον το 95,7% των Ελλήνων Κυπρίων ζήτησαν την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Ο τότε Αντιπρόεδρος της ελληνικής κυβερνήσεως και Υπουργός Δημοσίας Τάξεως Γεώργιος Παπανδρέου (παππούς) προέβη σε μία ηττοπαθή επίσημη δήλωση στον Δήμαρχο Λευκωσίας Θεμιστοκλή Δέρβη, που τον είχε επισκεφθεί στην Αθήνα: «Η Ελλάδα αναπνέει με δύο πνεύμονες, τον ένα αγγλικόν τον δε αμερικανικόν και δι' αυτό δεν ημπορεί, λόγω του Κυπριακού, να κινδυνεύσει να πάθει ασφυξίαν». Η απάντηση αυτή δεν ήταν από έμπνευση της στιγμής, αλλά οφείλεται και στις δεσμεύσεις που ο Παπανδρέου είχε αναλάβει απέναντι των Άγγλων, ήδη από το 1944. Υπάρχει απόφαση (έγγραφο υπ' αριθμ. G 1700 των αγγλικών αρχείων) του Άντονυ Ηντεν, όπου παραχωρεί στον Γ. Παπανδρέου 7.000 χρυσές λίρες, προκειμένου να επιτύχει η αγγλική διπλωματία τα ανθελληνικά σχέδιά της.

Ήδη από το 1941, η «σύμμαχος» Αγγλία προέβλεπε να δώσει την Κύπρο στην Τουρκία και είχε φροντίσει να «πείσει» τους πάντες (ακόμα και την Βασιλική Οικογένεια της Ελλάδας) να μην αμφισβητήσουν την βρετανική κυριαρχία της Κύπρου και τηρήσουν ουδετερότητα ως προς τον καθορισμό του μέλλοντος της νήσου. Από την δρομολογημένη αυτή πολιτική των Άγγλων, ως προς την Κύπρο, τα όσα γεγονότα επακολούθησαν απέδειξαν ότι επέτυχε στο μισό, με την εισβολή και κατοχή του «Αττίλα», τον Ιούλιο του 1974. Από το ανωτέρω έγγραφο φαίνεται πόσο γελοίοι φάνταζαν κάποιοι Έλληνες πολιτικοί στα μάτια της διεθνούς διπλωματίας.

Ο Δημήτρης Βεζανής είναι ο εισηγητής, ο οποίος ενέπνευσε το δημοψήφισμα της 15ης Ιανουαρίου του 1950. Επειδή τους εκλογικούς καταλόγους στην Κύπρο τους είχε ο Εγγλέζος κυβερνήτης και δεν υπήρχε δυνατότητα εκλογών, ο Δημήτρης Βεζανής εισηγήθηκε όπως συνταχθούν ενοριακοί κατάλογοι και βάσει των καταλόγων των ενοριών διεξήχθη το δημοψήφισμα, το οποίο κατάληξε εις 97% υπέρ της Αυτοδιάθεσης της Κυπριακού λαού. Αυτά καταθέτει ο άμεσος επιστημονικός του συνεργάτης και προσωπικός του φίλος, Δημήτρης Καρακώστας, στο έργο του «Τομή στα γεγονότα 1964-2004, Νέα περίοδος 2004-2008».

Στο ίδιο έργο, ο συγγραφέας παραθέτει φωτογραφικό υλικό από επισκέψεις του Δημήτρη Βεζανή το 1964 στην Κύπρο, όπου εικονίζεται με αξιωματικούς της περιοχής Μανσούρα, μαζί με τους Γρίβα και Μακάριο. Άρχισε να οικοδομεί τις προϋποθέσεις της αναδείξεως του Κυπριακού διεθνώς και στο εσωτερικό. Μετείχε ενεργά στον Πρώτο Πυρήνα του αγώνος, που αποτελείτο από 11 άτομα, μεταξύ των οποίων ο Κύπρου Μακάριος και ο Γεώργιος Γρίβας, τότε συνταγματάρχης, στον οποίον ανατεθεί η ηγεσία της μάχης. Για τον Πρώτο Πυρήνα αυτόν μας δίνει πληροφορίες ο Κύπριος αγωνιστής Σωκράτης Λοϊζίδης.

Τον Φεβρουάριο του 1959 έγιναν οι (εθνομειοδοτικές) συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου, που αποτέλεσαν την βάση για την εισβολή των Τούρκων του Αττίλα στην Κύπρο, τον Ιούλιο του 1974. Πριν από αυτές υπήρξε το Σχέδιο Άτσεσον, που ήταν υπέρ της Ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα (αλλά με μειοδοτικά ανταλλάγματα της Ελλάδας προς την Τουρκία). Αρχίζουν οι συγκεντρώσεις και οι διαδηλώσεις στην Αθήνα για το Κυπριακό. Ο Δημήτρης Βεζανής, ακολουθώντας απαρέγκλιτα την εθνική γραμμή της Ένωσης, αντιστρατεύεται τις συμφωνίες. Δημιουργείται η Εθνική Επιτροπή Κυπριακού Αγώνος (ΕΕΚΑ) που εμφανίζεται στις 23 Ιανουαρίου 1967 ενώπιον του αθηναϊκού λαού στο Θέατρο «Ακροπόλ», με βασικό ομιλητή τον Δ. Βεζανής και με θέμα «Η σημερινή κρίσιμος καμπή του Κυπριακού». Το ψήφισμα της Επιτροπής έγινε δεκτό ομοφώνως και στην συνέχεια εστάλη σχετικό τηλεγράφημα στον Μακάριο. Αξίζει να σημειώσουμε ότι ο συγγραφέας Παν. Παπαγαρυφάλλου είναι ο τελευταίος εν ζωή από τους συντελεστές της ΕΕΚΑ.

Συνέντευξη του Δημήτρη Καρακώστα στον Σπύρο Δημητρίου

Σε αυτή την συνέντευξη, ο Δημήτρης Καρακώστας, στενός συνεργάτης, αλλά με προσωπική σχέση πατέρα-γιου με τον Βεζανή, μιλάει για τον ίδιο και τα γεγονότα της εποχής, στα οποία αναφέρεται εκτενέστερα στο βιβλίο του «Τομή στα γεγονότα 1964-2004, Νέα περίοδος 2004-2008». Η γνωριμία τους έγινε μέσα στο Αμφιθέατρο της Νομικής Σχολής το 1956-1957, κατά την διάρκεια της διδασκαλίας του Βεζανή και υπήρξε μία αψιμαχία μεταξύ τους, επειδή ο φοιτητής και η παρέα του μιλούσαν κατά την διάρκεια του μαθήματος του καθηγητή. Αλλά στην πορεία, οι σχέσεις τους όχι μόνο αποκατεστάθησαν, αλλά ο Βεζανής ξεχώρισε τον Καρακώστα και τον έκανε στην αρχή βοηθό και αργότερα στενό συνεργάτη του και τον θεωρούσε ως ένα μέλος της οικογενείας του, μια που ο ίδιος ζούσε μόνος του, στην ιδιωτική του ζωή.

Μετά τον θάνατο του Βεζανή (1968), ο Καρακώστας τον διαδέχθηκε στην έδρα του της Γενικής Πολιτειολογίας και του Συνταγματικού Δικαίου, στην Πάντειο Ανωτάτη Σχολή Πολιτικών Επιστημών. Η αυστηρότητά του Βεζανή ως καθηγητή ήταν παροιμιώδης. Αν περνούσες Βεζανή περνούσες τα 3/4 του έτους και αν δεν περνούσες δεν έπαιρνες πτυχίο. Σαν άνθρωπος ήταν ντόμπρος ευθύς, αξιοπρεπής, άτεγκτος, πατριώτης γνήσιος και όχι ιμιτασιόν. Αυτό που έγραφε το πίστευε, ότι πίστευε το ζούσε τόσο μέσα στο Πανεπιστήμιο όσο και έξω από αυτό.

Στην ερώτηση του Σπύρου Δημητρίου «Ποια η εμπειρία σας με τον Βεζανή γύρω από το Κυπριακό;», ο Καρακώστας διηγήθηκε πως το κατάφερε ο τότε Υπουργός Άμυνας (1963-1964) Πέτρος Γαρουφαλιάς, παρά την απαγόρευση, να σταλεί μία στρατιωτική δύναμη στο νησί, γύρω στους 10.000 άνδρες. Εν τω μεταξύ, ο Μακάριος αρχίζει να δείχνει περίεργη συμπεριφορά έναντι του Συμβουλίου του Στέμματος και της Κυβερνήσεως της Ελλάδος, ως προς την αντιμετώπιση και ενδεχομένως την επίλυση του Κυπριακού. Ο Βεζανής στάλθηκε στην Κύπρο, προς διερεύνηση των προθέσεων του Μακαρίου και πήρε μαζί του και τον Καρακώστα. Στο τραπέζι που τους έκανε ο Μακάριος, ο Καρακώστας του έδωσε, εμμέσως πλην σαφώς, να καταλάβει ότι είχε γίνει αντιληπτό ότι οι κινήσεις του γύρω από το Κυπριακό ήταν «περίεργες», αλλά αυτό έκανε έξαλλο τον απονήρευτο Βεζανή.

Κατά τον Ιούνιο 1964 οι Τουρκικές εφημερίδες και ο Παγκόσμιος Τύπος έγραψαν για 5.000-6.000 στρατό που εστάλη στην Κύπρο, κατά παράβαση της Συνθήκης Ζυρίχης-Λονδίνου. Ο Γεώργιος Παπανδρέου νόμιζε ότι ο Πέτρος Γαρουφαλιάς είχε στείλει 1000 με 2000 άνδρες, όπως είχαν συμφωνήσει, και τότε ο Γαρουφαλιάς του απεκάλυψε: «Κύριε Πρόεδρε, δεν είναι 4.000, είναι 10.000, με δύναμη πυρός σώματος στρατού».

Το τελευταίο μέρος της συνέντευξης περιστράφηκε γύρω από τον αιφνίδιο θάνατο του Δημήτρη Βεζανή, ο οποίος προήλθε από την καρδιά του και ήδη είχε νοσηλευθεί παλαιότερα στον Ευαγγελισμό. Ο Βεζανής έμενε μόνος του και την τελευταία μέρα της ζωής του πήρε τηλέφωνο τον Καρακώστα και του είπε ότι δεν αισθανόταν καλά. Ο Καρακώστας έφυγε με το αυτοκίνητό του για να πάει στο σπίτι του Βεζανή και όταν έφθασε τον υποδέχθηκε η αδελφή του Βεζανή και του είπε «Πέθανε ο Δημήτρης», από την καρδιά του.

Η κηδεία του έγινε στο Πρώτο Νεκροταφείο, όπου υπήρχε ο οικογενειακός τάφος. Είχε πολύ κόσμο, ήρθε όλη η σύγκλητος, πολλοί καθηγητές, πολλοί φοιτητές, διάφοροι επίσημοι και επίσης πολλοί από την Κύπρο, όπως ο πρέσβης Νίκος Κρανιδιώτης, μια και ο Βεζανής ήταν ιδιαίτερα αγαπητός στο νησί. Φεύγοντας από την κηδεία, ο Καρακώστας πήγε στο αμφιθέατρο όπου, το ωρολόγιο πρόγραμμα προέβλεπε φροντιστηριακό μάθημα του Βεζανή, που το έκανε ο Καρακώστας. Παρόλο που είχε γίνει γνωστός ο θάνατος του Βεζανή, το αμφιθέατρο ήταν γεμάτο κόσμο και ο Καρακώστας έτυχε θερμής υποδοχής. Συγκινημένος, ευχαρίστησε τον κόσμο για την παρουσία του και ζήτησε να κρατηθεί ενός λεπτού σιγή στην μνήμη του νεκρού καθηγητή.

Μέσα στο περί ου ο λόγος βιβλίο, υπάρχουν κεφάλαια που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όπως η μελέτη του Βεζανή, αλλά και του Νίκου Ζαχαριάδη για τον Κωστή Παλαμά, «Δημήτρης Βεζανής και Μιχάλης Στασινόπουλος - οι παλιοί συμμαθητές» κ.α. Πολύ χρήσιμη η πρωτοβουλία του εκδότη Ιωάννη Γιαννάκενα να συμπεριλάβει στο τέλος του βιβλίου, τέσσερις μονογραφίες του Δημήτρη Βεζανή: «Εθνικισμός» (1945), «Το νόημα του σημερινού αγώνος του ελληνικού λαού» (1948), «Η ελληνική Κύπρος» (17-5-51), «Η σημερινή κρίσιμος καμπή του Κυπριακού» (23-1-67). Το βιβλίο διατίθεται στις εκδόσεις «Πελασγός» (Χαρ. Τρικούπη 14, τηλ. 210 3628976, hellasbooks.gr).