Η αλήθεια για το Τάμα του Έθνους

Το ιστορικό του Τάματος

Η ιστορία του λεγομένου «Τάματος του Έθνους» αρχίζει ουσιαστικά το 1824. Ήταν τότε που οι ορδές της Στρατιάς του Ιμπραήμ εισέβαλαν στην Πελοπόννησο για να καταπνίξουν την Ελληνική Εθνεγερσία και οι Έλληνες περιήλθαν σε δεινή θέση.

Ο αρχιστράτηγος Θεόδωρος Κολοκοτρώνης υπήρξε ο εμπνευστής του Τάματος του Έθνους. Κάλεσε όλους τους Οπλαρχηγούς και ορκίσθηκαν όλοι μαζί, έταζαν στον Μεγαλοδύναμο, ότι εάν το Έθνος και ο Αγώνας σωθούν από τον κίνδυνο, τότε η Νέα Ελλάς θα οικοδομήσει έναν μεγαλειώδη Ναό αφιερωμένο στον Σωτήρα Χριστό. Έναν Ναό ισάξιο, αν όχι και καλλίτερο, από την Αγία Σοφία της Κωνσταντινουπόλεως!

Πράγματι, στις 31 Ιουλίου 1829 η Δ’ Εθνική Συνέλευσις στο Άργος εξέδωσε το Η’ Ειδικό Ψήφισμα για την εκπλήρωση του Τάματος του Έθνους: «Η Δ’ Εθνική Συνέλευσις των Ελλήνων νομίζει εαυτήν ευτυχή, γενομένη το όργανον δι’ ου το Έθνος εκπληροί το πλέον εφετόν των χρεών του, το να αναπέμψη την ευγνωμοσύνην του προς τον Θεόν, όστις έδειξε τοιαύτα θαύματα διά την σωτηρίαν του. Όταν η τοπική περιφέρεια της Ελλάδος και η καθέδρα της Κυβερνήσεώς της κατασταθώσιν οριστικώς και οι οικονομικοί πόροι του Κράτους επιτρέψωσιν, θέλει ανεγερθή κατά διαταγήν της Κυβερνήσεως εις την καθέδραν αυτής, Ναός επ’ ονόματι του Σωτήρος τιμώμενος». Το Ψήφισμα υπεγράφη από τον κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια και δημοσιεύθηκε στο υπ’ αριθμ. 5 φύλλο της «Εφημερίδος της Κυβερνήσεως» ως διάταγμα: «Περί ανεγέρσεως Ναού του Σωτήρος εν Αθήναις».

Το επόμενο βήμα έγινε επί Βασιλέως Όθωνος κατόπιν υποδείξεως του ιδίου του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Ο Όθων εξέδωσε δύο Βασιλικά Διατάγματα: Το πρώτο στις 25 Ιανουαρίου 1834 και το δεύτερο στις 3 Απριλίου 1838 (ΦΕΚ υπ’ αριθμ. 12/11-4-1838) για την ανέγερση του «Τάματος του Έθνους». Παράλληλα, τον Αύγουστο του 1843 η Βασίλισσα Αμαλία ανέβηκε έφιππη στο ύψωμα των Νοτίων «Τουρκοβουνίων» συνοδευομένη από τον Γενναίο Κολοκοτρώνη (υιό του Θεοδώρου). Εκεί αντίκρισε τον υψηλό βράχο της κορυφής τον οποίον απεκάλεσε «αστέρι του Βορρά» και όρισε αυτόν τον χώρο ως τον κατάλληλο για την ανέγερση του Τάματος του Έθνους.

Δυστυχώς όμως οι όρκοι, τα ψηφίσματα, τα διατάγματα κ.λπ. έμειναν γράμματα κενά. Κατά μαρτυρία του Σωτ. Γιανναδάκη μόνον - περίπου 90 χρόνια μετά - το 1932 ο Ελευθέριος Βενιζέλος ξαναθυμήθηκε το θέμα και διέταξε τον Παύλο Γύπαρη να φροντίση να μην καταπατηθή ο χώρος των «Τουρκοβουνίων» για να οικοδομηθεί εκεί ο Ιερός Ναός του Σωτήρος.

Η Πολιτεία όμως το ξέχασε. Και κανένα βήμα δεν έγινε. Το Τάμα του Έθνους, ο όρκος των Ελλήνων προς τον Θεό για την Ελευθερία, η μεγάλη ηθική, εθνική και θρησκευτική οφειλή, η έμπνευση του Κολοκοτρώνη, λησμονήθηκε. Πέρασε στην λήθη για 130 ολόκληρα χρόνια.

Ανάσυρση από την λήθη

Και μόνον ο Γεώργιος Παπαδόπουλος το ανέσυρε από την λήθη και την αγνωμοσύνη. Ήδη από τις 14 Δεκεμβρίου 1968 ανεκοίνωνε: «Το Έθνος μας κατά τον κίνδυνον τον οποίον διέτρεξε εις τα πρώτα βήματα της ζωής του μετά την απελευθέρωσίν του, κατά τον αγώνα της Παλλιγγενεσίας, έταξεν εις τον Σωτήρα Θεόν την ανέγερσιν Ναού-Μνημείου. Και το Τάμα δεν επραγματοποιήθη ακόμη μέχρι σήμερον. Δεν είναι Ελληνικέ Λαέ, συνεπής η τοιαύτη θέσις και δη προ του Θείου. Κατά το 1969 ο Ελληνικός Λαός θα αρχίση την εκτέλεσιν του Τάματός του. Θα επιλέξωμεν και θα ανακοινώσωμεν τελικώς - διότι ήδη έχομεν την προεργασίαν - τον χώρον όπου θα ανεγερθή ο Ναός του Σωτήρος».

Στις 4 Ιανουαρίου 1969 πράγματι, ο Γεώργιος Παπαδόπουλος συγκάλεσε πολύωρο Υπουργικό Συμβούλιο με την παρουσία του Αρχιεπισκόπου Ιερωνύμου Α’, κατά το οποίο ελήφθη η απόφαση πραγματοποιήσεως του Τάματος του Έθνους. Ο Ναός θα ανεγείρετο στα «Τουρκοβούνια», στην θέση μεταξύ Γαλατσίου και Ψυχικού και συγκεκριμένα στο σημείο όπου υπάρχει το μικρό μοναστήρι του Προφήτου Ηλία. Το «αστέρι του Βορρά» - όπως το αποκαλούσε η Αμαλία - ήταν το ωραιότερο μέρος. Δεσπόζει στο Λεκανοπέδιο Αττικής και είναι ορατό από θαλάσσης. Κατά την Κυβερνητική απόφασι, ο Ναός θα έπρεπε να είναι μεγαλοπρεπής και τεράστιος. Και να συναγωνίζεται την ίδια την Αγιά Σοφιά!

Τον Μάιο 1969 ο Γεώργιος Παπαδόπουλος συνέστησε μία Ανωτάτη Επιτροπή Ανεγέρσεως Ιερού Ναού του Σωτήρος. Πρόεδρος ανέλαβε ο ίδιος και μέλη οι Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος Α’, Αντιπρόεδρος Στ. Παττακός, Υπουργός Συντονισμού Νικόλαος Μακαρέζος, Υυπουργός Παιδείας Θεοφύλακτος Παπακωνσταντίνου, Υπουργός Δημοσίων Έργων Κωνσταντίνος Παπαδημητρίου και Υφυπουργός Προεδρίας Κωνσταντίνος Βοβολίνης.

Στις 18 Οκτωβρίου 1969 δημοσιεύθηκε το Ν.Δ. 320/69 (ΦΕΚ 206). Με αυτό ιδρύθηκε Ειδικό Ταμείο Ανεγέρσεως Ιερού Ναού του Σωτήρος. Σκοπός του ορίσθη:

• Η ανέγερσις εν Αθήναις Ιερού Ναού, αφιερωμένου εις τον Σωτήρα προς πραγματοποίησιν του τάματος του Έθνους κατά το Η’ ψήφισμα της 31-7-1829 της Δ΄ εν Άργει Εθνικής Συνελεύσεως των Ελλήνων.
• Η διαμόρφωσις και εξωραισμός του περιβάλλοντος το κτίριον του Ναού χώρου, συμπεριλαμβανομένων και των πέριξ αυτού οδών και πλατειών.
• Η αγιογράφησις και ο εξοπλισμός του Ναού διά των απαραιτήτων οργάνων, σκευών και εγκαταστάσεων, η προμήθεια επίπλων και εφοδίων πάσης φύσεως διά την εκπλήρωσιν του σκοπού τούτου.
• Η συντήρησις του κτιρίου και η ανέγερσις βοηθητικών χώρων προς εξυπηρέτησιν τούτου.
• Η διαχείρισις εν γένει της περιουσίας αυτού.

Το Ταμείο απετελείτο από πενταμελές Διοικητικό Συμβούλιο με τριετή θητεία και συμπληρώθηκε με το Ν.Δ. 1039/71 (ΦΕΚ 238) με το οποίο προστέθηκαν και δύο εκπρόσωποι των υπουργών Οικονομικών και Δημοσίων Έργων. Το Ν.Δ. 320/69 προέβλεπε και μία Κυβερνητική Συντονιστική Επιτροπή η οποία «έχει ως αποστολήν την γενικήν εποπτείαν, κατεύθυνσιν και παρακολούθησιν της πραγματώσεως του έργου και τον ειδικώτερον καθορισμόν του θέματος του τάματος του Έθνους». Αυτή αντικατέστησε την Ανωτάτη Επιτροπή και στην τελική μορφή μου (Ν.Δ. 1039/71), απετελείτο από τους: Πρωθυπουργό ως Πρόεδρο, Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος, Αντιπροέδρους της Κυβερνήσεως, Υπουργό Βοηθό Πρωθυπουργού, Υπουργό Πολιτισμού και Επιστημών και Υπουργό Δημοσίων Έργων. Για την υποβοήθηση του έργου της ανωτέρω Επιτροπής, συστάθηκε και Γνωμοδοτικό Συμβούλιο αποτελούμενο από τους: Δήμαρχο Αθηναίων, Πρόεδρο Ακαδημίας Αθηνών, Πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών, Πρύτανη του ΕΜΠ, Γενικό Διευθυντή Αρχαιοτήτων και Αναστηλώσεως και Κοσμήτορα της Αρχιτεκτονικής Σχολής του ΕΜΠ.

Το Ν.Δ. 320/69 προέβλεπε Πανελληνίους Αρχιτεκτονικούς Διαγωνισμούς για Προσχέδια του Ναού «μεταξύ Ελλήνων αρχιτεκτόνων, διπλωματούχων των Ανωτάτων Σχολών του Εθνικού Μετσοβείου Πολυτεχνείου, της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ή ισοτίμου Σχολής της αλλοδαπής». Επίσης συνιστούσε Κριτική Επιτροπή των διαγωνισμών, η οποία στην τελική μορφή της (Ν.Δ. 1136/72 - ΦΕΚ 57) απετελείτο από: εκπρόσωπο της Εκκλησίας, ένα μέλος της τάξεως Γραμμάτων και Τεχνών της Ακαδημίας, έναν αρχιτέκτονα του ΕΜΠ, έναν αρχιτέκτονα της Πολυτεχνικής Σχολής Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, έναν αρχιτέκτονα με βαθμό Επιθεωρητού του Υπουργείου Δημοσίων Έργων, έναν αρχιτέκτονα του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, έναν αρχιτέκτονα της Κοσμητείας Εθνικού τοπίου και πόλεων.

Κατά την διάρκεια αυτών των ετών έγιναν τρεις διαδοχικοί διαγωνισμοί Προσχεδίων του Τάματος. Η κοινότητα των Ελλήνων Αρχιτεκτόνων δεν ενέκρινε κανένα διότι έκρινε ότι «δεν πληρούν τους βυζαντινούς σχεδιασμούς». Παρά ταύτα κατ’ άλλους, τα σχέδια υπ’ αριθμ. 7, 31 και 35 ήσαν καλλίτερα από τον Πατριαρχικό Ναό Κωνσταντινουπόλεως.

Η θεμελίωση του χώρου

Αυτή ήταν η προϊστορία όταν στις 28 Οκτωβρίου 1971, ανήμερα της επετείου του ΟΧΙ και 150 έτη μετά το 1821, ο Γεώργιος Παπαδόπουλος θεμελίωνε το έργο διαμορφώσεως του χώρου ανεγέρσεως του Ναού. Παρά το δριμύ ψύχος πλήθος κόσμου είχε κατακλύσει τον χώρο του λόφου Αγχέστου (Τουρκοβουνίων). Η θεμελίωση έγινε την 5η απογευματινή ώρα στο προαύλιο της Μονής του Προφήτου Ηλία και παρέστησαν οι Αντιπρόεδροι, τα μέλη της Κυβερνήσεως, ο Πρόεδρος της Συμβουλευτικής Επιτροπής, σύσσωμη η ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων και άλλοι επίσημοι. Στον αγιασμό χοροστάτησε ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος με τρεις ακόμη Μητροπολίτες.

Κατόπιν τον λόγο έλαβαν ο Πρόεδρος του Ειδικού Ταμείου Ανεγέρσεως Αριστείδης Σκυλίτσης και ο Υπουργός Δημοσίων Έργων Κωνσταντίνος Παπαδημητρίου. Τελευταίος μίλησε ο Πρωθυπουργός ο οποίος είπε: «Νομίζω ότι το Κράτος οφείλει να προσθέσει ένα ακόμη κίνητρον, το οποίον θα βοηθήσει τους Έλληνας αρχιτέκτονας να ανταποκριθούν εις την ιστορικήν πρόσκλησιν και να δώσουν τον καλλίτερον εαυτόν των προκειμένου να προέλθη εκ της μελέτης των, έργον άξιον πράγματι του σκοπού τον οποίον θα επιτελέση τούτο. Κατόπιν αυτού, ανακοινώ ότι εις τον πρώτον βραβευθησομένον αρχιτέκτονα, η Κυβέρνησις – πέραν των υπό του Ταμείου προβλεπομένων βραβείων - θα χορηγήση 5.000.000 δρχ., εις τον δεύτερον 3.000.000 δρχ. και εις τον τρίτον 2.000.000 δρχ. Έχω την ελπίδα ότι δεν θα επιτρέψη ο κόσμος των αρχιτεκτόνων της Ελλάδος να καταφύγωμεν εις διεθνή διαγωνισμόν διά το έργον».

Μέσα στα επόμενα 2 χρόνια ο χώρος των «Τουρκοβουνίων» μεταμορφώθηκε σε αυτό που γνωρίζουμε σήμερα ως Αττικό Άλσος. Απαλλοτριώθηκε χώρος πενταπλάσιος του Εθνικού Κήπου, καλύφθηκαν τα σπήλαια των λατομείων, δενδροφυτεύθηκε ολόκληρος ο λόφος, διανοίχθηκε ολόκληρη η Περιφερειακή Λεωφόρος και περιμετρικές οδοί. Προεβλέπετο να είναι η λεωφόρος που θα εγίνοντο οι παρελάσεις προ του Τάματος. Θα αποτελούσε συνέχεια της Ηρώδου Αττικού με «τούνελ» κάτω από τον Λυκαβηττό και τέλος Βορειοδυτικά του Τάματος να ενωθή με την Αττική Οδό στην Φραγκοκκλησιά ή στα δυτικά όρια της Μεταμορφώσεως. Παραλλήλως το Ταμείο συγκέντρωσε συνολικά 453.000.000 δρχ. και έγινε 4ος Διαγωνισμός ο οποίος ενεκρίθη.

Η ανέγερση του Τάματος του Έθνους προεβλέπετο να αρχίση το έτος 1974, όμως η ανταρσία Ιωαννίδη το πάγωσε και η λεγομένη «Μεταπολίτευση» το κατήργησε.

Η κατάρριψη των συκοφαντιών

Μέσα στο κύμα προσπάθειας σπιλώσεως της 21ης Απριλίου που άρχισε μετά την «Μεταπολίτευση» υπεβλήθη μήνυση εναντίον του Αριστείδη Σκυλίτση για δήθεν κατάχρηση των χρημάτων του Ταμείου. Ο Αριστείδης Σκυλίτσης παρουσίασε τις αποδείξεις εσόδων και εξόδων βεβαιωμένες από το Ελεγκτικό Συνέδριο και όχι μόνον κατάχρηση δεν ευρέθη, αλλά απεδείχθη ότι ο ίδιος είχε βάλει ποσά από την προσωπική του περιουσία υπέρ του Τάματος! Αντί καταδίκης, το βούλευμα τον εξύμνησε για τον χρηστό τρόπο διαχειρίσεως των χρημάτων.

Και εδώ έρχεται το ερώτημα. Τι έγιναν αυτά τα χρήματα μετά την «Μεταπολίτευση»;